^Back To Top
Tου Δημητρίου Κ. Μακρή
Φιλόλογου - Απόφοιτου ΡΕΣ
Ο Βασίλειος Βέλλας υπήρξε ο πρώτος Δ/ντής της μεταπολεμικής Ριζαρείου Σχολής, κατά τη διετία 1960 – 62, όταν μεταστεγάστηκε στα νέα διδακτήρια στο Χαλάνδρι. Διακαής επιθυμία του Β. Βέλλα και των άλλων Ριζαρειτών η επαναλειτουργία της Σχολής μας καθόλη τη διάρκεια της παρατεταμένης επί 20ετία επίταξης των κτιρίων της μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πάμπολλες οι προσπάθειες επιφανών Ριζαρειτών και Συμβούλων ματαιώνονταν, μηδενίζονταν.
Χαρακτηριστική περίπτωση: Υπουργός Παιδείας ο διακεκριμένος Ριζαρείτης Νικ. Λούβαρης, Γραμματέας ο Σύμβουλος Χρ. Σολωμονίδης, Γεν. Δ/ντής Θρησκευμάτων αργότερα ο Βέλλας. Αγωνίζονται πεισματικά για να ανοίξει η Σχολή. Κι όμως αντίθεες δαιμονικές δυνάμεις, όπως έλεγαν, υπερίσχυαν…!
Αν και αγωνιζόταν επίμονα ο Βέλλας και το υπόλοιπο ΔΣ δε θα λειτουργούσε η Σχολή το 1960. «Ξεκινάμε και βλέπουμε» ήταν η ιδέα που κυριάρχησε. Έτσι στάλθηκε εγκύκλιος στις Μητροπόλεις που καλούσε υποψηφίους υποτρόφους μαθητές σε εξετάσεις. Τα εμπόδια όμως υπήρχαν. Από τα κτίρια ήταν έτοιμα οι κοιτώνες, τα διδακτήρια, η τραπεζαρία και τα μαγειρεία. Όλα μύριζαν λαδομπογιά. Ο ναός ήταν στο στάδιο αποπεράτωσης. Το υπουργείο δεν είχε υπογράψει το σχετικό διάταγμα για τον πρώτο Δ/ντή (Μάξιμο Δασκαλάκη από την Πατμιάδα).
Ο κλήρος έπεσε στο γενναίο. Η επιλογή – πίεση προς Βέλλα (μπορούσε να αναλάβει οποιοσδήποτε σύμβουλος) βασίστηκε στην εμπειρία του, φρονώ, και στο ότι εκτός από Σύμβουλος ήταν Ηπειρώτης, Ριζαρείτης και κατεξοχήν πρωταγωνιστής στην προσπάθεια επαναλειτουργίας. Ακόμη, γιατί πέρα από τις τετραετείς αρχικά σπουδές σε Μόναχο και Βερολίνο, μια 20ετία αργότερα μελέτησε τη ζωή των κολλεγίων στην Οξφόρδη επί ένα έτος.
Κι εκείνος δέχθηκε το βάρος και την ευθύνη του Δ/ντή της Σχολής. Από μεγάλη αγάπη και υποχρέωση προς την Τροφό Σχολή, όπως έλεγε. Τη χρονιά εκείνη πέρα από τα καθήκοντά του στη Θεολογική, είχε και τις υποχρεώσεις του ως Πρύτανης (1960 – 61). Τον έφερνε ειδικό μαύρο αυτοκίνητο του Πανεπιστημίου. Να προσθέσω και το ότι ο Βέλλας ήταν φιλάσθενος; Επισκεπτόταν τη Σχολή 4 – 5 την εβδομάδα απρογραμμάτιστα, πρωί, απόγευμα, βράδυ. Μαζευόμασταν σε μία αίθουσα (28 άτομα ήμασταν), στο διάδρομο ή κάτω από το πεύκο. Έτσι γνωρίσαμε από κοντά 15χρονα παιδιά εμείς τότε έναν επιστήμονα και πρύτανη. Τον είχαμε πρωτοδεί στα παλιά κτίρια ( Βασ. Σοφίας ) όσοι δώσαμε εξετάσεις ως υπότροφοι εξ ελευθέρας Ελλάδος (πέρα από κληροδοτήματα). Συνομιλούσαμε με έναν κύριο σοβαρό, εξηντάχρονο, μετρίου αναστήματος, γεμάτο, με λίγα μαύρα μαλλιά και μεγάλο κεφάλι φαλακρό, μακριά μάγουλα, ντυμένο πάντοτε άψογα (γραβάτα, παπιγιόν, ρεπούμπλικα ή ψαθάκι). Είχε χαρακτηριστική σιγανή φωνή, καθαρή όμως και καλλιεργημένη, ικανή να ακούγεται στο ημικύκλιο που κάναμε μπροστά του. Σοβαρός, αλλά και προσιτός σε εμάς, ελαφρά μειδιών, με έντονο ενδιαφέρον για μας που μας αποκαλούσε νεότερους αδελφούς και πριγκιπόπουλα του Ριζάρη, γιατί θα φοιτούσαμε σε μια τόσο ένδοξη μα και σύγχρονη σε εγκαταστάσεις Σχολή.
Ενδιαφερόταν για όλους και για όλα. Προπαντός για το φαγητό, για την υγεία και τη μάθησή μας. Ρωτούσε ειδικά τον Οικονόμο μπροστά μας για το φαγητό. Όταν τον συνόδευε η συζυγός του, της ζητούσε ευγενικά (πάντα στον πληθυντικό μπροστά μας) να επιληφθεί διακριτικά ως γιατρός για κάποιο πρόβλημα υγείας.
Ευγενής και καταδεκτικός, όρθιος πάντα δεν κουραζόταν να μας μιλά, όταν απομακρύνονταν οι επιμελητές, με απλότητα και κατανόηση, αλλά και με ενδιαφέρον και αγάπη, για τους Ριζάρες και τη Ριζάρειο. Έτσι μας εισήγαγε στο ριζάρειο πνεύμα ο Βέλλας και στην παράδοση της Σχολής, ενώ ο Καρυτσιώτης μας μπόλιασε σε αυτήν. Ο Βέλλας μας έβλεπε, νομίζω, σαν κάτι εύθραυστο και πολύτιμο. Άρχιζε από τα δικά του παιδικά χρόνια στη Ριζάρειο και ερχόταν στις μέρες μας. Μας συμπονούσε παράλληλα που ήμασταν μακριά από τις οικογένειές μας.
Οι συνομιλίες μας αυτές ξεκίναγαν από τα απλά, πεζά και καθημερινά, από το φαγητό, από το ντύσιμο, το παιχνίδι και γίνονταν θεολογικές αναφορές. Εμείς εκφράζαμε διστακτικά απορίες, αδυναμίες. Κι εκείνος φυσικότατα απαντούσε: «Η Χάρις του Θεού η τα ασθενή θεραπεύουσα και τα ελλείποντα αναπληρούσα» θα σας ενισχύει πάντοτε…Απλά και μεθοδικά μας έκανε εισαγωγή σε όλους τους τομείς της θεολογικής επιστήμης, θυμάμαι. Και ήταν μπορώ να πω με βεβαιότητα, όπως τον γνώρισα σαν πανεπιστημιακό Δάσκαλο, βαθύς γνώστης των θεολογικών προβλημάτων και της εκκλησιαστικής ζωής.
Ενάρετος και άνθρωπος πίστεως. Τόσο απλά τόσο πραγματικά. Προσωπικότητα με κύρος και αυθεντία που πήγαζε όχι από τα αξιώματα, θέσεις, διακρίσεις που έλαβε (κοσμήτορας 1942 – 43, 1950 – 51, Γεν. Δ/ντής Αποστολικής Διακονίας, Πρύτανης 1960 – 61) όσο από τις πολύχρονες σπουδές, μελέτες και το σημαντικό επιστημονικό το έργο. Να προσθέσω εδώ την εκτίμηση και τον σεβασμό των μαθητών του, των συναδέλφων του και των Ριζαρειτών όλων των ετών και άλλων επιστημών. Ενδεικτικά: Καρυτσιώτης, Κονιδάρης, Θεοδωρακόπουλος (ήσαν συμμαθητές στη ΡΕΣ), Φιλιππίδης και όλοι της Θεολογικής μόνο επαινετικά μιλούσαν για το Βέλλα. Πιο συγκεκριμένα: ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος αναφέρεται ονομαστικά σε κάποιους που τον επηρέασαν βαθιά στην πορεία του, ένας από αυτούς ο Βέλλας. Ο Χαστούπης λέει σε συμφοιτητή του, ο οποίος διαβάζει εργασία αντιγραμμένη από το Βέλλα, χωρίς να το αναφέρει «Το ύφος και η γλώσσα θυμίζουν το Δάσκαλό μου Βέλλα. Αν εσύ θες να τα λες δικά σου …».
Η επίσημη Εκκλησία ήταν επιφυλακτική έως αρνητική στη μετάφραση των Ιερών Κειμένων. Το Φυλλάδιο Φωνή Κυρίου, αρκετά χρόνια τώρα φιλοξενεί δίπλα στο πρωτότυπο κείμενο της Καινής Διαθήκης και μετάφραση. Είναι τυχαίο ότι στην ομάδα των μεταφραστών προηγείται το όνομα του Βέλλα, έπεται του Αρχιμ. Ε. Αντωνιάδη και ακολουθούν Αλιβιζάτος και Κονιδάρης!
Είδα παπάδες να φιλούν το χέρι του Βέλλα είδα και δεσποτάδες. Όχι πως το επιδίωκε, αντίθετα το απέφευγε, ένιωθε άβολα. Το ίδιο και στο χειροκρότημα στην αίθουσα. Στο μάθημά του πάντα σοβαρός, αυστηρός, μα δίκαιος. Με οκτώ απουσίες δεν έπαιρνες υπογραφή για συμμετοχή στις εξετάσεις.
Το κύρος και η φήμη του Βέλλα προέτρεχαν της παρουσίας του. Τον Ιούνιο του 1961 η πρώτη και μοναδική τάξη της ΡΕΣ κάνει εκδρομή στη Ζάκυνθο. Στην προκυμαία μας προϋπάντησαν ιερείς. Δεν θυμάμαι αν ήταν ο Μητροπολίτης Αλέξιος. Στο δείπνο όμως που μας παρέθεσε εξέφρασε τη λύπη του για την απουσία του Βέλλα. Οι υποχρεώσεις δεν του επέτρεψαν.
Στο στασίδι του Δ/ντή, όταν εκκλησιαζόταν ως γνήσιος χριστιανός στο ναό της Σχολής, όλη την ώρα όρθιος. Ακίνητος σχεδόν και με ιεροπρεπές ύφος διάβαζε με άνεση τα αναγνώσματα, όπως όλοι οι Ριζαρείτες, όταν του πηγαίναμε βιβλίο. Στις τελετές δεν ήθελε να φαίνεται, να διακρίνεται. Οι πάντες έτρεχαν να τον χαιρετήσουν, να του δώσουν θέση, προβάδισμα, όλοι οι Σύμβουλοι, καθηγητές… και εκείνος προσηνής, απλός, ευγενικός προς όλους μικρούς και μεγάλους.
Στον επίσημο αγιασμό επαναλειτουργίας της Σχολής τέλη Οκτωβρίου 1960, η παρουσία του Βέλλα ήταν ξεχωριστή ανάμεσα σε αρχές, εξουσίες, βασιλιάδες, πανεπιστημιακούς, ακαδημαϊκούς. Παρά τις τιμές και τα αξιώματα η ευγένεια και η καταδεκτικότητα, η απλότητα και η αρχοντιά δεν τον εγκατέλειπαν. Όταν μίλαγε με μας γινόταν Ριζαρείτης μεγαλύτερος αδελφός μας. Προσπαθώντας να μας εμφυσήσει το πνεύμα της οικονομίας που τον διακατείχε μας έλεγε πως ζούσαν στην Παλιά Σχολή. Μας προέτρεπε να μην αλλάζουμε και τα δύο σεντόνια κάθε Σάββατο, αλλά να βάζουμε το πανωσέντονο κάτω και να αλλάζουμε μόνο το πάνω σεντόνι.
Ο Βέλλας δεν ήταν ο Δ/ντής του γραφείου, να δίνει εντολές και να κλείνεται στο γραφείο με τους καθηγητές. Αντίθετα, έδινε οδηγίες σε όλους, καθηγητές και προσωπικό και αφιέρωνε αρκετό χρόνο σε μας τους μαθητές. Δεν ύψωνε ποτέ τον τόνο της φωνής , δεν επέβαλλε, δε μιλούσε σαν Δ/ντής. Μίλαγε ήπια, απαλά, πρακτικά. Μπορώ να πω πως μας νοιαζόταν κι ίσως ένιωθε άβολα που δεν είχε περισσότερο χρόνο να είναι μαζί μας.
Ο σωματότυπός του, η φυσιογνωμία του έδειχναν άνθρωπο του σπουδαστηρίου και της
αίθουσας. Ο Βέλλας μελετούσε, έγραφε και δίδασκε όλη του τη ζωή. Διδασκαλία ήταν και για μας κάθε του επίσκεψη. Κήρυκας και Διδάσκαλος με τα συγγράμματά του. Αναφέρω όσα θυμάμαι: Θρησκευτικές προσωπικότητες της Π. Διαθήκης, Εβραϊκή Γραμματική, Εβραϊκή Αρχαιολογία, Χρονολογικοί Πίνακες της Π. Διαθήκης, Δωδεκαπρόφητο (βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), Εκλεκτοί Ψαλμοί (βιβλίο με καταπληκτικά σχόλια, το είχαμε στη ΡΕΣ)…
Γνωστός στους ανά την Ελλάδα ιερείς και θεολόγους από το περιοδικό Εφημέριος που πρωτοεκδόθηκε αρχές του 1952, όταν ο ίδιος ήταν Γεν. Δ/ντής της Αποστολικής Διακονίας.
Ουσιαστικός ο ρόλος του και στην ίδρυση της Ένωσής μας ως Ταμίας αρχικά το 1921 – 25 και ως Γραμματέας μετά το 1939. Πρωτεργάτης στην έκδοση της 1ης Επετηρίδας της ΕΑΡΕΣ.
Και δύο προσωπικοί προβληματισμοί: α) Απουσιάζει από τις επετηρίδες το βιογραφικό σημείωμα του Βέλλα, όχι βέβαια γιατί ήταν φτωχό. Το αντίθετο μάλιστα. Από ταπεινοφροσύνη, πιστεύω, ο Βέλλας δεν ήθελε να μπει το δικό του βιογραφικό, αλλά άλλων Ριζαρειτών που δεν είχαν μέσο προβολής. β) Ο Βέλλας ήταν καθηγητής της Ερμηνείας της Π. Διαθήκης και της Εβραϊκής Γλώσσας. Η Διαθήκη του Ριζάρη προβλέπει διδασκαλία της Εβραϊκής. Ο Βέλλας δε δίδαξε στη Ριζάρειο ούτε εβραϊκά ούτε άλλο μάθημα. Απορίας άξιο. Δεν ήθελε να προσθέσει δυσκολία στους μαθητές ή δεν το επέτρεπε η υγεία του; Και ξαφνικά θυμάμαι, τότε που ήμασταν στη Δ΄ ή Ε΄ τάξη ένα ανακοινωθέν που έκανε λόγο για ισχυρό κλονισμό της υγείας του Βέλλα (κρίση ουρίας και διαβήτη). Ο Καρυτσιώτης μας συμβούλεψε να προσευχηθούμε για τον άνθρωπο, που τόσο μας αγαπούσε. Πράγματι, μετά τον εσπερινό ή μετά το απόδειπνο γινόταν δέηση υπέρ αποκαταστάσεως της υγείας του δούλου του Θεού Βασιλείου. Σε κάμποσες μέρες μάθαμε ότι διέφυγε τον κίνδυνο και ανέλαβε δυνάμεις.
Όλη του η ζωή περιστρεφόταν γύρω από τη Σχολή, μολονότι δεν ήταν Δ/ντής παρά τα δύο πρώτα χρόνια, γύρω από την ΕΑΡΕΣ και τη Θεολογική. Και από την εκκλησία βέβαια. Τέλεσε το γάμο του γιού του στο ναό της Σχολής (Χαλάνδρι). Σε όποιο ναό και αν πήγαινε, θα του έκαναν τεμενάδες και δεν το ήθελε.
Θεωρώ εύνοια της τύχης, έργο της Θείας Πρόνοιας σωστότερα την επαναλειτουργία της Σχολής μας το 1960 και την ανάληψη της Διεύθυνσης από τον αείμνηστο, πάνυ αγαθό και σοφό Βασίλειο Βέλλα. Η Σχολή πιθανώς να άνοιγε σε ένα ή δύο χρόνια αργότερα. Εγώ, όπως και οι άλλοι, δεν θα φοιτούσαμε σε αυτήν. Και πιθανώς δεν θα σπούδαζα. Ήρθα, έδωσα εξετάσεις, κέρδισα υποτροφία και σπούδασα για έξι χρόνια. Γι’ αυτό δοξάζω το Θεό (κρατώ φωτοτυπία από τα πρακτικά της Σχολής με τα γράμματα του Καρυτσιώτη και την υπογραφή του Βέλλα).
Το φτωχό αυτό σημείωμα είναι έκφραση τιμής και ευγνωμοσύνης προς τον πρώτο μας Δ/ντή στη ΡΕΣ Β. Βέλλα. Ας είναι οι γραμμές αυτές μνημόσυνο ευλαβικό σε μια ευγενική ψυχή, σε ένα γίγαντα αρετής και σοφό άνθρωπο, ο οποίος ξεκίνησε φτωχόπαιδο από τα Γιάννενα που μόλις είχαν απελευθερωθεί και ήρθε να σπουδάσει στη Ριζάρειο το 1915. Τα χρόνια της φοίτησής του η Σχολή κλυδωνιζόταν οικονομικά και παραλίγο να κλείσει πάμπολλες φορές. Αυτό ίσως τον έκανε να μιλά για σύνεση, οικονομία και μέτρο. Σπούδασε στη θεολογική Αθηνών εργαζόμενος στη Ριζάρειο. Σπούδασε και στη Γερμανία επί τέσσερα χρόνια. Δεν ξέχασε ποτέ από πού ξεκίνησε. Η ευγένειά του και η παραδειγματική αιδεμοσύνη θυμίζουν Παπαδιαμάντη. Δίδασκε μέχρι το θάνατό του 24 Νοεμβρίου 1969. Δεν πρόλαβε να συνταξιοδοτηθεί. Η κηδεία του έγινε στον κατάμεστο μητροπολιτικό ναό Αθήνας. Στους φοιτητές που παρευρεθήκαμε μοιράστηκαν βιβλία του.
Η Ριζάρειος τον επηρέασε βαθύτατα. Το ομολογούσε με καμάρι. Και μολονότι ο ίδιος ήταν υπότροφος του κληροδοτήματος Χριστοδούλου Ευθυμίου και πρόσφερε στη Ριζάρειο περισσότερα από όσα ευεργετήθηκε, ένιωθε υποχρεωμένος απέναντι στη Σχολή, την οποία υπηρέτησε πολλαπλώς (ως Σύμβουλος και ως Δ/ντής). Με ενέργειές του και άλλων η Σχολή γλίτωσε εκατομμύρια φόρους ακίνητης περιουσίας.
Ο Βασίλειος Βέλλας ένιωθε οφειλέτης προς την Τροφό μας Ριζάρειο Σχολή.
Ο Θεός να αναπαύει την ψυχή του.